روزنامه اطلاعات در یادداشتی به قلم محمدرضا محمودیان بیدگلی، آورده است: مصارف بی رویه منابع آب در تمام بخش های اقتصادی کشور به گونه ای است که در چند دهه گذشته علاوه بر مصرف پتانسیل تجدید پذیر سالانه آب، ارثیه اجدادی ملت که طی چند قرن گذشته در مخازن زیرزمینی انباشت شده بوده هم مصرف شده، بطوری که اینک کشور را از لحاظ منابع آبی با ورشکستگی روبرو کرده است.
هرچند برخی از کارشناسان کشور مقوله ورشکستگی را با تخفیف زیاد به عنوان ظهور بحران آب تلقی می کنند، اما ظهور بحران منابع آبی در کشور بیش از سه دهه است که بروز کرده و اکنون برخی از پیامدهای آن نظیر مشکلات زیست محیطی و تنش های اجتماعی نمایان شده است، لذا در صورتی که سریعاً و با یک عزم ملی نه در جهت رفع ورشکستگی که در میان مدت شدنی نیست، بلکه در جهت تخفیف عوارض و پیامدهای ناشی از آن اقدامی عاجل صورت نپذیرد در آینده نه چندان دور «نه از تاک نشان ماند و نه از تاک نشان»
آمارهای رسمی کشور حاکی از آن است که از لحاظ کمی، بخش کشاورزی در بین سایر بخش های اقتصادی بیشترین مصرف کننده آب است؛ بنابراین اصلاح الگوی مصرف در این بخش از اولویت ویژه ای برخوردار است.
منظور از اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی، نهادینه کردن روش صحیح استفاده از منابع آب قابل تخصیص به بخش کشاورزی برای ارتقاء بهره وری از واحد حجم آب مصرفی است.
در شرایط فعلی و در راستای تحقق این امر اولویت اصلی مسئولین بدون توجه به شیوه مصرف آب، صرفاً معطوف به مدیریت تأمین و عرضه آب در قالب اجرای طرح های عمرانی صِرف است. در حالیکه اولویت اول می بایست اقدامات بنیادینی باشد که با اجرای آنها قبل از اجرای طرح های عمرانی می توان انتظار داشت که حداقل 25 درصد مصرف آب کاهش و متناسب با آن هزینه طرح های عمرانی مرتبط با آب هم کاهش خواهد یافت.
در حال حاضر عمده طرح های عمرانی مرتبط با آب در بخش کشاورزی، اقدامات اجرائی احداث شبکه های اصلی و فرعی آبیاری و زهکشی، ابنیه فنی مربوطه و متعاقب آن عملیات تجهیز و نوسازی مزارع است. همچنین متوسط عمر مفید این گونه عملیات عمرانی حداکثر 25 سال و متوسط هزینه ثابت اجرای این عملیات بدون منظور کردن هزینه?های تعمیر و نگهداری سالانه از شبکه و همچنین قیمت زمین تصرف شده برای استقرار احداث شبکه و ابنیه فنی مربوطه، به نرخ روز رقمی معادل 500 میلیون ریال در هکتار است.
هدف اصلی اجرای این طرح ها، افزایش راندمان آبیاری است که در بهترین شرایط ساخت، بهره برداری و نگهداری و با توجه به الگوی کشت متداول، حداکثر سالانه حدود 2500 متر مکعب در مصرف آب برای هر هکتار کاهش می یابد. بررسی های اقتصادی از این روند اجرا نشان می دهد که قیمت تمام شده هر متر مکعب آب کشاورزی با اعمال نرخ بهره بانکی سالانه به مأخذ 15 درصد، رقمی معادل 30 هزار ریال است که بطور متوسط بیش از 8 برابر میزان آب بهای دریافتی از بهره برداران در مقطع زمانی حال است. در حالیکه اگر اقدامات بنیادین که پیش نیاز اجرای طرح های عمرانی آب و خاک در بخش کشاورزی است، صورت پذیرد، امکان کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی تا حدود 45 درصد مصرف فعلی مسیر است.
بنابراین شدیداً توصیه می شود اقدامات بنیادین که مهمترین رئوس کلی آنها به شرح زیر است، قبل از اجرای طرحهای عمرانی آغاز شود.
الف- اصلاح ساختار اجرائی بخش کشاورزی، الگوی مدیریت و ارتقاء توانمندی مدیران محلی
ب- اصلاح الگوی کشت در مناطق مختلف متناسب با شرایط اقلیمی منطقه، کیفیت خاک و کمیت و کیفیت منابع آب و برآورد مساحت واقعی قابل کشت در مناطق مختلف کشور بدون توجه به شعار خودکفایی
پ- اصلاح تقویم زراعی (تاریخ کاشت و تاریخ برداشت) مناطق مختلف با توجه به پیامدهای ناشی از روند تغییر اقلیم
ت- اصلاح روش های مناسب برآورد نیاز آبی محصولات در مناطق مختلف با توجه به شرایط آب و هوایی مناطق و عملکرد مورد انتظار از محصول
ث- تهیه برنامه آبیاری محصولات مختلف با تأکید بر مقوله کم آبیاری در دوره زمانی حداقل تنش آبی در محصول
ج- توسعه سیستم های پیش آگاهی هواشناسی به بهره برداران
چ- اصلاح ساختار سنی و سواد بهره برداران
ح- توسعه تشکل های مردم نهاد و ارتقاء ظرفیت و توانمندی بهره برداران
بدیهی است با تأسیس و ایجاد شبکه تلویزیونی خاص برای کشاورزی به منظور آموزش و ترویج مسائل کشاورزی در هر استان دستیابی به اقدامات فوق تسهیل می شود.
*منبع:روزنامه اطلاعات،1397،4،16
