ورف چال سنت 600 ساله زن شاهی در اسک وش

آمل نیوز- قربانعلی مسافر / گوشه به گوشه کشورمان ایران سرشار از سنت های زیبا، چشم نواز و تاریخی است که نشان از قدمت، اصالت و هویت دارد.

یکی از آئین بومی و قدیمی زیبا در شمال کشور و شهرستان در اوایل فصل سبز بهار “ورف چال یا زن شاهی” در بخش لاریجان است که همچنان با قدرت و قوت پا بر جا است.

در 80 کیلومتری مسیر شمال به جنوب محور هراز روستای تاریخی با قدمت کهن به نام اسک خودنمایی می کند که در آن حکومت زنان باعث سیاست گذاری و حکمرانی یک روزه بر آبادی است.

600 سال است که سنت دیرینه “زن‌شاهی” هر ساله در یکی از روزهای نیمه اردیبهشت ماه باعث می شود تا مردها از پنج سال تا کهنسالانی که توانایی راه رفتن دارند روستا را ترک کرده و روستا را به ایده، نظرات و سلایق زنانه بسپارند.

در آئین ورف چال و زن‌شاهی هیچ مردی آن روز بدون هیچ بهانه حق ماندن در روستا را ندارد در حالی که زنان اهل آب اسک از سپیده دم صبح مردان را برای سفر یک روزه در طبیعت اسک وش بدرقه می کنند و در دنیای بدون مردان زن شایستگی و کاردان ملکه انتخاب می کنند.

آب اسک از روستاهای تاریخی با جاذبه های تاریخی همانند غار 400 متری و چشمه های آب معدنی گوارا است که طایفه اسک هم از طوایف و ایل‌های هجده‌گانه‌ آمل محسوب می شود.

ورف چال یا آئین زن شاهی در لاریجان سبقه تاریخی، دینی، مذهبی و تفریحی دارد، زیرا در روزگاران قدیم وقتی مردم در بهار و تابستان برای تأمین آب به مشکل برخوردند به سراغ پیر عارف منطقه نیاک “سیدحسن ولی” رفتند و از آن عارف وارسته درخواست کمک کردند.

سیدحسن ولی با گذر از منطقه لاریجان، با عصای خود اسک وش را برای ایجاد گودال عمیق و جمع کردن برف ارتفاعات برگزید تا مردم منطقه برف ها را در این منطه انبار کنند.

در ورف چال ملکه برای یک روز اداره‌ روستا را در اختیار می گیرد و در اولین اقدام نگاهبانی روستا را به نگهبانانی از بین دختران جوان روستا می سپارد، سپس دست به انتخاب وزیر زده و بساط شادی و پایکوبی زنان را فراهم کرده و به امور روستا می پردازد.

یکی از اقدامات ارزشمند زنان اسک درآوردن جامه سیاه و عزا از تن سوگواران است و به عیادت بیماران و شادباش نوعروسان می روند.

نگهبانان جوان دختر هم با سرکشی همه بخش های روستا پرداخته و هر آن اوضاع اسک را به ملکه اعلام می کنند تا نظم در امور حاکم باشد و نکند مردی خود را به روستا رسانده و در روستا پنهان شود زیرا حضور مرد در روستا جرم بوده و باید ملکه برای آن تعیین تکلیف کند.

اگر مردی در روستا پیدا شود براساس جرمی که مرتکب شده باید در جمع زنانه برقصد، کتک مفصل بخورد، چشمانش بسته و برعکس روی الاغ سوار شده تا در روستا گردانده شود و زندانی در طویله را به جان بخرد.

ورف چال و زن‌شاهی روزِ حکومت زنان است، روز آزادی زنان بوده و آنها آزاد هستند هرگونه دوست دارند لباس بپوشند، آرایش و تفریح کنند و کسی جرأت ندارد مقابل درخواست آنها جلوگیری و مقاومت داشته باشد.

مردان هم در روز زن شاهی آب اسک از سپیده دم دل به دامنه دماوند کوه‌ زده، از ارتفاعات برف جمع می کنند، قطعه‌های برف یخ‌زده را دست‌به‌دست در گودال ورف چال به عمق حدود 100 متر می ریزند تا در تابستان دست آنها را بگیرد.

سپیدی برف در این روز نشان از بخت نیم و سفید است و پس از جمع آوری برف همه در کنار هم ناهار مفصل می خورند و غذاهای نذری، نان کوهی و محصولات کشاورزی طبیعی را در دامنه طبیعت بین هم تقسیم می کنند.

طوایف مختلف لاریجان به ویژه مردم اسک و نیاک برای حفظ سنت دیرینه و نذرهایی که در دل دارند، از روزهای قبل دست به پخت نان های محلی، کماج، تنقلات و مواد غذایی سنتی می زنند و در آئین ورف چال بین مردان و زنان می چرخانند.

با پایان روز مردان سر به سوی روستا می شوند ولی هیچ زنی به استقبال و پیشواز نمی آید و به باور مردان و زنان دیار دماوند کوه اگر کسی در این سنت شرکت نکند در طول سال احتمال دارد برای او حادثه ناگوار اتفاق بیافتد.