بازیکنان زیادی از خارج کشور به لیگ ایران آماده‌اند که بسیاری از آنها شاید کیفیت یک بازیکن آماتور را هم نداشته‌اند، باید دید در این چرخه معیوب هزینه‌ساز و استعدادسوز چه افرادی منتفع شده‌اند؟ مدیران عامل، مربیان یا کارگزاران فوتبال؟ نقش نهادهای نظارتی در این بین چگونه بوده است؟
شاید این بررسی اجمالی به ما کمک کند تا دید بهتری نسبت به مسائل داشته باشیم.
پیر کارلو، دروازه‌بان لهستانی اولین لژیونر باشگاه استقلال (تاج) بود که در ۱۳۲۴ به این تیم پیوست و یک سال در استقلال بازی کرد.
از ۱۳۲۵ تا ۱۳۷۹ هیچ بازیکن خارجی دیگری به عضویت آبی‌پوشان پایتخت در نیامد تا اینکه در سال ۱۳۷۹ رفعت قلی‌اف اهل جمهوری آذربایجان در پست هافبک به خدمت گرفته شد.
او در ۲ فصلی که در خدمت باشگاه استقلال بود در ۲۴ مسابقه به میدان رفت و ۴ گل نیز به ثمر رساند، او اولین گلزن خارجی استقلال لقب گرفت.
استقلال در فصل ۸۳ – ۸۲ دو برزیلی را جذب کرد، راجر فابریتسیو در پست مهاجم با آمار ۲ گل در ۱۴ بازی، نمایش ضعیفی را از خود به جای گذاشت، هموطنش رافائل گومز نیز که مدافع بود تنها در ۲ مسابقه به میدان رفت.
پس از این دو خرید مأیوس‌کننده، جورج توپالوویچ صربستانی، گیلائوری و آخالایا گرجستانی در سال ۸۳ جذب استقلال شدند، توپالوویچ در ۲۲ مسابقه به میدان رفت و ۶ کلین شیت در کارنامه‌اش ثبت کرد.
گیلائوری نیز یکی از با ثبات‌ترین لژیونرهای باشگاه محسوب می‌شد زیرا در ۳ فصل و ۴۴ مسابقه آبی‌پوشان را همراهی کرد اما آخالایا با قراردادی یک و نیم ساله جذب شد اما به‌علت عدم صدور آی‌تی‌سی نتوانست استقلال را همراهی کند.
در فصل ۸۵ – ۸۴ قرارداد مهاجم برزیلی استقلال به نام جوئلسن داسیلوا منعقد شد اما او در ۱۲ بازی تنها ۳ گل به ثمر رساند تا خریدی ناموفق تلقی شود اما این تنها خرید بد آن فصل آبی‌پوشان نبود.
سردان اورسوویچ صربستانی نیز به استخدام استقلال درآمده بود اما عملکرد بسیار ضعیفش باعث شد تا قبل از فرا رسیدن نیم فصل از جمع یاران تیم کنار گذاشته شود.
در نیم‌فصل دوم ۸۶ – ۸۵ لئونارد کوئیکه کامرونی برای کمک به خط حمله و گلزنی تیم خریده شد ولی این مهاجم در ۹ مسابقه‌ای که به میدان رفت فقط یک پاس گل داد!
فصل ۸۷ – ۸۶ با یک خرید خوب همراه بود، فابیو جانواریو هافبک برزیلی به استخدام باشگاه استقلال درآمد و دو فصل همراه این تیم بود، این بازیکن یک‌بار دیگر در فصل ۹۲ – ۹۱ به استقلال بازگشت، او یک خرید موفق محسوب می‌شد، در همان فصل ۸۶ یک پرویی به نام رینالدو نیز جذب شده بود که وی بازیکن موفقی نشان نداد و انتهای فصل باشگاه را ترک کرد.
فصل ۹۰ – ۸۹ را باید برای استقلال فاجعه‌بار خواند، سه خرید بد که جز هدر رفتن منابع چیزی برای آبی‌پوشان به ارمغان نیاورد.
فیلیپ دسوز، آدرسون دو سانتوز و آندره لوئیز سه برزیلی بودند که اولی از ملوان به استقلال آمده بود، این سه بازیکن در سه پست هافبک، مهاجم و مدافع جذب شده بودند اما عملکرد مناسبی از خود نشان ندادند، دوس سانتوز در ۷ مسابقه هیچ گلی به ثمر نرساند تا پیش از نیم‌فصل فسخ قراردادش را به دستش بدهند.
در همان فصل ۹۰ – ۸۹ ولید علی از کویت و هوار ملا محمد عراقی نیز با استقلال قرارداد منعقد کردند، ولید علی پس از انجام سه مسابقه به‌دلیل عدم دریافت مطالبات مالی قراردادش را فسخ کرد اما جذبش همواره مورد سؤال است، هوار ملا محمد نیز در ۱۷ مسابقه به میدان رفت تا فقط عنوان اولین خارجی بازی کرده در هر دو تیم استقلال و پرسپولیس را کسب کند.
شاید یکی از بهترین خریدهای خارجی برای فوتبال ایران را بتوان در فصل ۹۱ – ۹۰ تلقی کرد، زیرا استقلال توانست جی لوید ساموئل ترینیداد و توباگویی که سابقه پوشیدن لباس بولتون در لیگ جزیره را داشت به خدمت بگیرد.
این بازیکن در نیم فصل به باشگاه پیوست و در ۲.۵ فصل حضورش توانست در ۹۲ بازی به میدان برود و ۱۰ گل به ثمر برساند که زدن این تعداد گل برای یک هافبک دفاعی آمار خوبی محسوب می‌شد هر چند که در نهایت دچار سرنوشت مبهم و رازآلودی شد.
در همین فصل استقلال دو خرید دیگر داشت، گوران یرکوویچ مهاجم صربستانی و کرار جاسم هافبک عراقی دو بازیکنی بودند که آبی‌پوش شدند، یرکوویچ در ۲۶ بازی ۹ گل به ثمر رساند و کرار جاسم تنها در ۱۰ بازی به میدان رفت.
او یک بار دیگر در فصل ۹۳ به استقلال بازگشت و در ۲۶ بازی ۶ گل به ثمر رساند ولی ایراد بزرگش اخلاق تندی بود که در زمین از خود بروز می‌داد.
ژاک الونگ الونگ کامرونی دیگر خرید استقلال در نیم فصل ۹۱ – ۹۰ بود که تنها در ۶ مسابقه به میدان رفت و عملاً تبدیل به خریدی بی‌فایده شد.
فصل ۹۲ – ۹۱ را باید شاهکار مدیریتی در حیف و میل منابع مالی برای خریدهای خارجی نامید زیرا چهار بازیکن خریده شده برای آبی‌پوشان پایتخت عملاً هیچ تأثیری در بهبود روند این تیم نداشتند.
سه هافبک به نام‌های رودریگو توسی از برزیل، ویسنته آرزه از بولیوی، گوران لاوره از صربستان و یک دروازه‌بان استرالیایی به نام لیام ردی به جمع استقلالی‌ها پیوستند، توسی در ۹ بازی به میدان رفت و به علت عدم دریافت مطالبات مالی قبل نیم‌فصل از استقلال جدا شد.
آرزه نیز مجموعاً در ۱۱ بازی شرکت کرد و لاوره نیز تنها ۳۳ دقیقه به میدان رفت اما لیام ردی بدون انجام حتی یک بازی برای استقلال از این تیم جدا شد! تنها حضورش در بازی دوستانه با ابومسلم پیش از آغاز لیگ بود که در آن مسابقه یک گل دریافت کرد.
ظاهراً سریال خریدهای بی‌ثمر پایانی نداشت و در فصل ۹۳ هم ادامه یافت.
آنتونیو کاروالیو مهاجم برزیلی خریداری شده در ۱۲ بازی تنها یک گل به ثمر رساند، هموطنش آلبرتو داسیلوا که دروازه‌بان بود هم بدون انجام بازی رسمی برای استقلال در نیم‌فصل جدا شد و تنها حضورش در چارچوب برمی‌گشت به جام شهدا که در یک بازی دو گل دریافت کرد.
بوبکر کبه بورکینافاسویی در نیم‌فصل دوم جذب باشگاه شد و در ۷ مسابقه ۳ گل به ثمر رساند. تنها خرید خوب استقلال در آن فصل هرایر مگویان ارمنستانی بود که در پست مدافع به بازی گرفته شد و طی سه فصل حضور در تیم ۷۶ بازی انجام داد، هر چند کنار گذاشته شدنش از باشگاه حرف و حدیث بسیاری به همراه داشت و استقلال مجبور شد بابتش خسارت سنگینی را متحمل شود.
شاید بسیاری از هوادارن استقلال ریوالدو باربوز را به یاد نیاورند اما این مهاجم برزیلی قبل از آغاز نیم‌فصل و در حالی که کمتر از ۹۰ دقیقه به میدان رفته بود از جمع آبی‌پوشان جدا شد!
شاهکار دیگر هندریک هلمکه بود که در نیم‌فصل به استقلال پیوست اما چند هفته پس از ثبت قراردادش به‌دلیل مصدومیت با فسخ از آبی‌پوشان جدا شد که خب این اتفاق کم‌هزینه نبود.
یک مهاجم کروات به نام پرو پییچ در همان فصل ۹۵ – ۹۴ جذب شد و توانست در ۱۴ بازی خود، تنها ۵ گل به ثمر برساند و به‌علت کم‌کیفیت بودن کنار گذاشته شد اما تا همین چندی پیش پرونده‌اش خسارت‌های سنگینی را به استقلال تحمیل کرد.
عادل شیحی، هافبک مراکشی نیز در نیم‌فصل ۹۴ به این تیم پیوست و تنها در ۶ مسابقه به میدان رفت.
فصل ۹۶- ۹۵ را باید فصل موفق استقلال در خرید بازیکنان خارجی نامید، رابسون جانواریو برزیلی در پست دفاع جذب باشگاه شد و در ۲۶ مسابقه به میدان رفت، هموطنش لئوناردو پادوانی در همین پست برای دو فصل در استقلال ۴۱ بازی انجام داد اما در مسابقه با فولاد دچار مصدومیت نخاعی شد و قدرت تحرکش را از دست داد.
او یکی از خریدهای خوب استقلال محسوب می‌شد، دیگر خرید خوب استقلال در این فصل سرور جبارف ازبکستانی بود که در نقش بازی‌ساز در دو فصل برای استقلال توپ زد و در ۴۰ بازی ۶ گل به ثمر رساند.
فصل ۹۷ – ۹۶ یک خرید جذاب برای استقلال به همراه داشت، مامه بابا تیام مهاجم سنگالی آبی‌های پایتخت، در حالی‌که نیم فصل دوم به استقلال پیوسته بود در ۱۳ بازی ۱۲ گل به ثمر رساند که آمار فوق‌العاده‌ای را از خود به‌جای گذاشت اما هیچ کسی نفهمید استقلال چگونه این بازیکن ارزشمند را به راحتی از دست داد!
اما هر چقدر مامه تیام تأثیرگذار بود، بویان نایدنوف مقدونیه‌ای جبران مافات کرد! این هافبک در نیم‌فصل دوم جذب استقلال شد و تنها در ۵ بازی به میدان رفت.
فصل ۹۸ – ۹۷ با خریدهای وحشتناک برای استقلال همراه بود، مارکوس نومایر، هافبک آلمانی با کمترین تأثیرگذاری و حضور جذب شد و در نیم‌فصل استقلال را ترک کرد.
همام طارق عراقی دیگر هافبکی بود که در ۱۸ مسابقه به میدان رفت اما در بقیه لحظات یا نبود یا مصدوم بود! یک مهاجم نیجریه‌ای به نام الحاجی گرو دچار سرنوشتی همچون نومایر شد و با زدن تنها یک گل در نیم‌فصل از استقلال رفت.
اسماعیل گنسالو مهاجم اهل گینه بیسائو نیز عملکرد عجیبی داشت و در ۱۸ بازی فقط سه گل زد تا همگان بپرسند این بازیکنان با چنین کیفیتی چگونه سر از استقلال درآورده‌اند.
در نیم‌فصل دوم فصل ۹۷ دو خرید خارجی استقلال پر سر و صدا شد، آیاندا پاتوسی از آفریقای جنوبی که صدور کارتش ابتدا به مشکل خورد در نهایت به استقلال پیوست و ۱۹ بار با پیراهن آبی به میدان رفت، او در بازی‌سازی بازیکن فوق‌العاده‌ای بود اما مانند مامه تیام به آسانی از استقلال جدا شد.
گادوین منشا دیگر مهاجم نیجریه‌ای بود که در نیم‌فصل از پرسپولیس به استقلال پیوست ولی در ۱۸ بازی تنها یک گل زد تا خریدی ناموفق محسوب شود.
اما آخرین خریدهای استقلال در فصل ۹۸ شیخ دیاباته، مهاجم اهل مالی و میلیچ مدافع اهل کرواسی بودند که تاکنون حضور موفقی در استقلال داشته‌اند.
بدون احتساب یک لژیونر پیش از انقلاب به فاصله ۱۹ سال از ورود رأفت قلی‌اف تا شیخ دیاباته، استقلال ۴۵ خرید خارجی داشته که با خوشبینی تنها ۸ بازیکن توانستند در حد و اندازه‌های باشگاه بازی کنند.
۳۷ خرید بی‌استفاده و هزینه‌زا را در کنار مخارج بیهوده برای مربیانی چون یوگنی سوکوموروخف و دستیارانش، رونالد کخ و دستیارنش، میک مت درموت و وینفرد شفر و دستیارانش، قرار دهید به عدد تقریبی ۸ میلیون دلار می‌رسید که با تناسب قیمت دلار بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰۰ تومان، تراکم خرید‌ها در بازه‌های زمانی، عدد تقریبی ۶۰۰۰ تومان به‌دست می‌آید که اگر این عدد را ضرب در ۸ میلیون دلار کنیم به صورت تقریبی می‌شود:
۴۸ میلیارد تومان
حال با توجه به نرخ تورم و ارزش پول با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت با این پول باشگاه استقلال می‌توانست در یک بازه زمانی ۲۰ ساله
۱- حداقل یک کمپ مجهز تمرینی و اقامتی با کلیه امکانات دایر کند.
۲- با استعدادیابی گسترده بازیکنان ۱۰ تا ۱۴ سال را از سراسر ایران گزینش کند.
۳- در این بازه زمانی تیم‌های پایه خود را تقویت و حرفه‌ای کند.
۴- مانند کمپ آژاکس و لاماسیا با استفاده از برند تجاری و محبوبیتش، بازیکن‌سازی کرده و علاوه بر بی‌نیازی از خرید بازیکن، بازیکنان مازاد تولیدی خود را به قیمت مناسب به‌فروش برساند.
اما…
چرا اینگونه خرج شده است و اصولاً چرا نظارتی بر حیف میل سرمایه‌های انسانی و مالی نیست، بر ما پوشیده است.
گزارش از علی دهقانی سانیج
