آمل نیوز-چارلز دیکنز جایی در یادداشت هایش عنوان کرده ملتی که لغات بسیار دارد اما مفاهیم اندک،دیر یا زود به مشکل برخواهد خورد.مفاهیم را اهالی زبان می سازند،یا به آن ها توجه می دهند.این امر یا از طریق گفتمان تحقق می یابد و در فرهنگ شفاهی رشد می کند،یا از طریق کتاب و نوشتار،و در واقعیت رشد فکری و فرهنگی مرهون تلفیق این موارد است.آنچه به عنوان گنجینه ی فرهنگی ما اعم از ادبیات،فلسفه،علم و…برای آیندگان می ماند،و آنچه معرف هویت و فرهنگ ما به دیگر کشورهاست آثار مکتوب ماست.(با حفظ جایگاه دیگر موارد از دیپلماسی گرفته تا صادرات و…)
مهجور ماندن کتاب و فرهنگ کتابخوانی در جامعه زنگ خطری جدی است،ملتی که نخواند خوراک فکری برای اندیشیدن و ساختن ندارد،و بدون خوراک لازم اگر تولیدی هم داشته باشد تولیدی کم بها خواهد بود.گرچه در روایات اهمیت مطالعه و اندیشیدن بارها ذکر گشته و خود قران بارها انسان را به تفکر فراخوانده و دقت در امور جهان،اما پایین بودن نرخ مطالعه و تیراژ کتاب نشان از عملکردی غیردینی دارد.این که چرا در عمل اکثرهم لا یعقلون می مانیم،سؤالی است که بیش از گذشته هر دغدغه مندی را به خود مشغول می دارد. برای یافتن پاسخ چنین پرسش هایی و راهکارهای مناسب سراغ تنی چند از مسؤولین رفتم که ذیلا نظرات ایشان نقل می گردد.
سید آقابزرگ حسینی رئیس اداره کتابخانه های عمومی شهرستان آمل در راستای همین مسأله مهجور ماندن کتاب و کتابخوانی از سوی مسؤولین و نبود فضای مناسب برای کتابخانه را یکی از دلایل اصلی برشمردند.ایشان همچنین گله ای از شهرداری داشتند که چرا تاکنون تابلویی برای معرفی کتابخانه در سطح شهر نصب نشده؟بسیاری از افراد نمی دانند چند کتابخانه در سطح شهر وجود دارد و کجاست؟کتابخانه ی شهیدان عباس زاده به دلیل قدمت بنا و کمبود فضا نمی تواند پاسخگوی همه ی نیازها باشد و کتابخانه ی دانش پژوه در شهرک مروارید در منطقه ای پرتردد از نظر جمعیتی واقع نشده و برای بسیاری رفتن به آن مشکل است.ایشان تصریح کردند به ازای هر شهروند باید چهارجلد کتاب داشته باشیم،به ازای هر صد نفر هشت متر فضای کتابخانه ای،بر این اساس دست کم باید بیست و پنج هزار متر فضای کتابخانه ای مهیا گردد. اما مجموع مساحت کتابخانه های موجود به یک دهم این مقدار هم نمی رسد.تعداد کتاب های مورد نیاز هم حدود یک میلیون جلد براورد می شود اما مجوع کتاب های موجود در کتابخانه های آمل حدود پنجاه هزارجلد است!در ارتباط با اعضای کتابخانه هم مطابق معیارها دست کم سی درصد مردم باسواد و اهل مطالعه باید عضو کتابخانه باشند که با توجه به جمعیت آمل حدود هفتاد و پنج هزارعضو باید داشته باشیم اما تعداد اعضای فعلی یک دهم استاندارد است.بر این اساس رسیدگی هرچه سریع تر به وضعیت کتابخانه های آمل امری ضروری است و یک نیاز حیاتی،چراغ وضعیت قرمز و اورژانس کتاب و کتابخانه در آمل روشن شده است.
ایشان افزودند:بارها برای ابتیاع فضای مورد نیاز اقدام شده اما هنوز نتیجه ی مطلوب حاصل نشده،یکی از مکان های مورد نظر ساختمان زندان سابق آمل است که رای زنی ها برای تبدیل آن به کتابخانه ادامه دارد وامید است با یاری نماینده ی محترم شهر،اداره ی ارشاد،شهرداری،فرمانداری و همه ی نهادها این اتفاق هرچه زودتر رخ دهد.طبق مستندات اداره ی کتابخانه ها از سال 54 پی زمین برای تأمین فضای لازم است اما نتیجه ی مطلوب حاصل نشده است.یکی از نکات مهم در مورد مکان کتابخانه سهل الوصول بودن آن برای همه ی شهروندان است لذا زمین مورد نظر نباید در نقاط دور یا کم تردد واقع گردد. در مورد مسأله ی صداهای مزاحم هم به کار بردن عایق صوتی و پنجره های دو جداره و…افاقه خواهد کرد.برای پیشبرد مقاصد دست کم به هزارمتر زمین نیاز است تا هم فضای کتابخانه تأمین گردد و هم میزبان جلسات و محافل فرهنگی شهر باشد.
برای تأمین کتاب ها افراد خیر می توانند بخشی از هزینه های مربوط به مراسمات مذهبی و اطعام دهی را به این امر اختصاص دهند. چرا که با افزایش افراد کتابخوان میزان جرم و جنایت هم کاهش می یابد.و این خیر اعظم بی شک جزای حسنه دارد.
یکی از پیشنهادات ایشان برای رونق کتابخوانی الگوبرداری از دیوارمهربانی است،یعنی مکان هایی در سطح شهر با همکاری مردم و مسؤولین برای اشتراک گذاری کتاب تعریف گردد.
حسینی افزود:به جای درمان رو به پیشگیری آوریم.به جای هزینه برای مجرمان در زندان ها برای کتابخوان کردن آن ها هزینه کنیم.این امر مستلزم اختصاص بودجه توسط دولت است.به این ترتیب هم جامعه به سمت و سوی سالم تری می رود هم میزان بزهکاری کاهش می یابد. بی شک اهل فرهنگ و دانش در مراعات اصول اخلاقی و انسانی موفق تر خواهند بود.
همچنین ایشان اضافه کردند بودجه ی فعلی کفاف تعمیر و نگهداری کتابخانه های آمل را هم نمی دهد.مضاف بر آن که در سال 94 هیچ بودجه ای به دست سازمان نرسیده،بودجه ی سال 95 هم هنوز کامل تصفیه نشده،خوشبختانه در سال 96 تاکنون پنجاه میلیون به اداره ی کتابخانه های عمومی اختصاص یافته،اما با توجه به هزینه های بهسازی فضا این مبالغ کفاف توسعه را نمی دهد.یکی از موارد راهگشا در این مورد مساعدت خیرین اهل وقف است.وقف کتاب برای کتابخانه،زمین و…ثواب مورد نظر این بزرگان را تأمین می کند.چرا که معتقدیم یک ساعت فکر کردن،معادل هفتاد سال عبادت مقبول است.و برای اندیشیدن نیازمند خوراک سالم روحی هستیم.
امیر امیرنیا سرپرست اداره ی فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان آمل در ارتباط با نقش جلسات ادبی و نشست های فرهنگی در گسترش فرهنگ کتابخوانی و چاپ و انتشار آثار پاسخ دادند قطعا وجود چنین جلساتی تأثیرگذار است اما در صورتی که پیش برنده و دارای طرح و برنامه باشد،یعنی به تکرار یک سری مفاهیم نرسیم و مانند محافل مطرح خارجی که ماحصل گفتگوهایشان پیدایش سبک های تازه بود هدف های بزرگ تری را درنظر داشته باشیم.تکرار روندهای کهنه نه تنها اتفاقی را رقم نمی زند بلکه موجب ریزش و عدم جذب افراد می گردد.اداره ی فرهنگ و ارشاد سیاست گذار و برنامه ریز است اما مجری افراد و اهالی هنر و فرهنگ هستند.نتیجه ی مثبت و مورد نظر از طریق تعامل بین این دو حاصل می گردد.در حال حاضر شانزده ناشر و انتشارات رسمی در آمل داریم،اما اثر مورد تأیید یا موجود در مقوله ی ادبی از سوی محافل ارایه نشده است.یکی از دلایل عدم موفقیت جلسات ادبی نبود سازمان دهی و اتفاق اعضاست.در صورت سازمان یافتن تمام جلسات امکان برخورداری از فرصت ها وجود دارد.اداره ی کل ارشاد استان توسط آقای جاودانی در حال حاضر برای چاپ کتاب و آثار هنرمندان مازندرانی حمایت های لازم را به عمل می آورند. همچنین ایشان در پاسخ به طرح ایجاد خانه ی ادبیات فرمودند در حال حاضر شهرداری هم مایل به همکاری و اختصاص خانه ای به اهالی ادبیات است.جهت گسترش فضای کتابخانه ی شهرستان آمل هم گام های مهمی از طرف جناب دکتر یوسفیان نماینده ی محترم،برای تبدیل زندان آمل به کتابخانه برداشته شده،و رای زنی در این زمینه ادامه دارد.بی شک هماهنگی و کمک نهادهای مربوطه در تحقق این امر تأثیرگذار خواهد بود.
ایشان در ادامه یکی از دلایل اصلی مشکلات فضای فرهنگی را عجب و خودبینی افراد دانستند و افزودند با حذف این انانیت و تحقق ما و ارزش های انسانی اتفاقات شایسته ای رخ خواهد داد.
محمد محمدی رئیس کمسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر آمل پس از تشکر و قدردانی از عوامل نشریه ی نسیم دریا به دلیل چنین دغدغه ی ارزشمندی افزودند:فرهنگ مفهوم گسترده ای است که شامل فرهنگ اسلامی،بومی،ملی،خانواده و…می شود و دربرگیرنده ی ورزش هم هست.اما آن چه رشد و فرهیختگی یک شهر را نشان می دهد آثار مکتوب و کتاب است.و شورای اسلامی شهر برنامه های متعددی برای نیل به این هدف در نظر گرفته،از جمله چاپ آثار هنرمندان،برنامه های فرهنگی و…گرچه فضای مجازی و اینترنت رشد روزافزون دارد اما کتاب همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است.برای تحقق این منظور تعدادی کتاب از مؤلفین شهر خریداری گشته،و چنین حمایت هایی ادامه می یابد.امروز در بحث کتاب و کتابخوانی رتبه ی اول را در استان داریم اما در مورد فضای کتابخانه رتبه ی قابل قبولی نداریم.گرچه آمل از قدیمی ترین شهرهای ایران است و به دلیل فقر فضای فرهنگی همه ی توانمندی شهر نمود پیدا نمی کند.به طوری که کتابخانه ی عمومی مرکزی آمل در ایام امتحانات فضای کافی برای مراجعین را ندارد.و تعداد کتابی که مطابق استاندارد باید در اختیار کتابخانه های عمومی باشد اختلاف فاحشی با ارقام موجود دارد.
در ادامه برای رشد فرهنگ کتابخوانی ایشان طرح کتابخانه های شیشه ای در محلات را مطرح کردند،کتابخانه های کوچکی که در فضای سبز و پارک های محلات احداث خواهند شد و عابرین امکان دیدن افراد اهل مطالعه و تأثیرپذیری از آن ها را دارند.البته عایق های صوتی لازمه در نظر گرفته خواهد شد.ایشان در پاسخ به این پرسش که آیا این طرح می تواند کمکی به اقشار کارگر و افزایش مطالعه ی آن ها باشد؟پاسخ دادند:این افراد هم باید با برنامه ریزی زمان مطالعه را برای خود تعریف کنند.در ادامه از تجربه ی اهدای کتاب به مطب ها،آرایشگاه ها و حتی مکانیکی ها در دوره ی تصدی ریاست ارشاد گفتند و این امر را کمک به فرهنگ کتابخوانی دانستند و افزودند با وجود امکانات کافی این امر قابل پیگیری است.
در ارتباط با امکان تبدیل زندان قدیم آمل به کتابخانه این مسأله را منوط به نظر قوه ی قضاییه دانستند. و تصریح کردند:همچنان که در گذشته های دور آمل کتابخانه ی بزرگی در محل مسجد جامع داشته امروز هم باید کتابخانه ای فراخور شهر داشته باشیم که موجب رشد فرهنگی شهر و افزایش جاذبه های آن گردد.
ایشان مطرح کردند شورای شهر از محافل ادبی و جلسات موجود در زمینه ی چاپ آثار حمایت خواهد کرد و جهت تأمین فضای مورد نیاز این جلسات استقرار برخی از آن ها را در سرای مهر امکان پذیر دانستند.
اما مردم و اهالی ادب و فرهنگ نیز دغدغه های خود را دارند.از جمله این که برای افراد شاغل امکان رجوع به کتابخانه ی عمومی و امانت کتاب معمولا وجود ندارد،چرا که نمی توانند بخشی از روز کاری را برای تأمین این مقصود مرخصی بگیرند لذا تأسیس سامانه ای تلگرامی جهت سفارش و امانت کتاب می تواند راهگشا باشد.از طرفی قیمت روزافزون کتاب موجب می شود در سبد کالایی خانواده ها نقش کم رنگی پیدا کند،در صورتی که بتوان بن کتاب را به بخشی از حقوق کارگران افزود یا حواله به کتابفروشی های شهر داد بی شک رشد چشم گیری در سطح آگاهی افراد خواهد داشت.از مشکلات همیشگی افراد برای تحقق امر مطالعه کمبود زمان لازم است که گرچه با برنامه ریزی تا حدودی قابل رفع و رجوع است اما ایجاد و افزایش ایستگاه های کتابخوانی،تأسیس کتابخانه در شهرک های صنعتی و کارگاه ها تأثیر چشم گیری خواهد داشت.
درگفتگو با تنی چند از مردم کمبود وقت و عدم تمرکز که نتیجه ی شرایط اقتصادی و اجتماعی است بزرگ ترین عوامل در کاهش میزان مطالعه معرفی شد.همچنین عده ای از این که برخی از کتاب های دلخواه را در کتابخانه های عمومی پیدا نمی کنند گله داشتند وقانون جریمه ی دیرکرد معضل دیگر افراد کتابخوان بود.با توجه به شکل زندگی و مقدار ساعات اختصاص یافته به مطالعه توقع می رود زمان امانت کتاب های نسبتا قطور تصحیح گردد.پایان سخن این که رشد فرهنگ کتاب و کتابخوانی نیازمند عزم همه ی مردم و مسؤولین است تا تولید فکر و دانش به فرموده ی رهبر فرزانه تحقق یابد.
خبرنگار:علی خاکزاد
